Kanatli hayvanlar grubuna giren Tavuk, Ördek, Kaz ve Kuslarin soylarini üretmek için gösterdikleri Dogal ve Fizyolojik özellige “KULUÇKA” civcivlerin yumurtayi çatlatip içerisinden canli bir varlik olarak çikmasi için geçen zamana da “KULUÇKA SÜRESI” denir. Kuluçka Yumurtalarda Aranilan Özellikler Kuluçkalik yumurtalarin istenilen nitelikte olmalari, çikacak civcivlerin saglikli ve gürbüz olmalarını sağlayacagi gibi, randıman yüksekligi ile zamanin sonuçsuz kalmasini önler.
Bu gerekle Kuluçkalik yumurtalarin:
1. Hastaliksiz tavuklarin yumurtalari olmasi lazimdir.
2. Kuluçka amaci ile kullanilacaklari zamana kadar 12 – 15°C de serin bir yerde muhafaza edilmelidir.
3. Fazla iri ve küçük olmamalidir.agirliklari 55 – 60 gr. olmalidir.
4. Biçimleri tam bir yumurta seklinde olmalidir. Normal biçimde olan yumurtalar randimanin iyi olmasini % 70 – 75 etkiler.
5. Çatlak, kirik, pis, ince kabuklu olmamalidir. Bu amaçla lamba muayenesi yapilmalidir. Yumurta kabugunun en önemli fonksiyonu, yumurtayi dis etkilerden korumaktir.
6. Fazla bayat olmamalidir. En fazla 10 gönlük yumurtalar bu amaçla kullanilir.
7. Hava boslugu ortada, yanda ve sivri kisimlarinda degil, küt olan üst kisimda olmalidir. Bu civcivin olusunda çok etkilidir.
8. Genç tavuklarin ilk 40 günlük, tüy dökümünden çikmis tavuklarin ilk 5 günlük
yumurtalari kuluçka için kullanilmaz
9. Kabuklari parlak olmayan, yikanmis, horozlari yasli ve yetersiz sürülerin yumurtalari olmamalidir. Yumurtalar mutlaka döllü olmalidir.
Kuluçka verimini etkileyen faktörler
Sicaklik,
Nem,
Havalandirma,
Hava sirkülâsyonu,
Yumurtalarin çevrilme açilari,
Isi yalitimlari
Oksijen ihtiyacidir.
civciv çikarma
Yapay kuluçka makineleri asl?nda do?al kuluçka işleminin taklidinden başka bir şey degildir piyasada çeşitli boyutta ve şekilde kuluçka makineleri bulunmaktadir kendimizin ihtiyaci veya kapasitesini belirleyip ona göre makine tercihi yapmamiz gerekir. Kuluçka makinesinin ebatlari ve havalandirilmasi çok önemlidir makine içerisindeki hava sirkülasyonu makinenin her tarafina eşit dagitilmalidir. Çünkü canlinin yaşamasi için ilk önce oksijen gerekir. kuluçka makinelerinde tavuk için yumurtan ilk 18 gün kalmasini gelişim dönemi son 3 günkü dönemi de çikim dönemi olarak kabul edilir. gelişim dönemindeki makinenin sIcaklIĞI 37.5–37.7 C arasindadir.
çikim dönemi yani son üç günkü sicakligi 36.1-37.2 c arasidir . iyi bir kuluçka makinesinde sicaklik sabit kalmalidir. Kuluçka makinelerinde sicaklik kadar nem de önemlidir. Gelişim dönemindeki nispi nem %55- 65 arsindadir
Çikim dönemindeki nispi nem %70-75 arasindadir makinelerin içinde çogu zaman içi dolu su kaplari makinenin nem ihtiyacini karşilar bir çok küçük ebatli makinelerin bu kaplarin doldurulmasi sirasinda her kapi açilişinda makinenin nemi kaçar bunun için otomatik yani suyu kendi depodan alan bir sistemle çalişilmasi iyi olur. Yumurtalar makine ye dik uçlari aşagiya gelecek şekilde yerleştirilmelidir.
Kuluçka makinelerinde çevirme büyük önem taşir gelişim döneminde yumurtalar (tavuk için 18 gün) 45 derecelik bir açi ile öne ve arkaya dogru günde en az 6-8 defa çevrilmelidir buradaki amaç yumurta sari sinin özgül agirligi nedeni ile dibe çöker çevirme ile bu giderilir çikima son 3 gün kala çevirme yapilmaz.
Yumurtadan civciv çikişlari ayni günde olmayabilir boyutlari küçük yumurtalar daha erken çikarlar yani 19 günden çikiş başlayip 21 gün hatta 22 güne kadar sürebilir bazi kanatlilarin kuluçka süreleri
Tavuk 21 gün
Hindi 28 gün
Kaz 30 gün
Keklik 24 gün
Ördek 28 gün (pekin)
Sülün 26 gün (yerli,ringneck)
Tavuskuşu 28 gün
Bıldırcın 17 Gün
Kuluçkalik yumurtalarin depolanmasi:
Kuluçkalik yumurtalarin biriktirilmesi dikkat ister yumurtalar dik uçlari aşagiya gelecek şekilde 13-16 derece oda sicakliginda depolanmalidir yumurtalar makinenizin durumuna göre 5-7 gün içinde konulmalidir 7 günden daha uzun süre depolanmasi halinde depolama şartina bagli olarak kuluçka randimani düştügü görülmüştür.
Kuluçkaciligin Gelisimi
Son yarim asirda teknigin kuluçka makinelerine gösterdigi gelisme bilinen bir gerçektir. Modern tavukçulugun ve entansif tavuk yetistiricilik usullerinin ilerlemis olmasi, belirli bir mevsime bagli
kalinmasi, hastalik ve parazitlerin yeni soylara geçisi ve randimanin azligi gibi, dogal kuluçkanin dezavantajlari yapay kuluçkaciligi zorlamistir.gelisme bilinen bir gerçektir. Modern tavukçulugun ve entansif tavuk yetistiricilik usullerinin ilerlemis olmasi, belirli bir mevsime bagli kalinmasi, hastalik ve parazitlerin yeni soylara geçisi ve randimanin azligi gibi, dogal kuluçkanin dezavantajlari yapay kuluçkaciligi zorlamistir.
Makine Ile Kuluçkacilik
Kuluçkadaki dogal ortamlar örnek alinarak sicak su veya sicak hava dolasimi saglamak suretiyle kuluçkacilik da ilk makine uygulamasi baslamis, bu gün elektrik enerjisinden yararlanilarak en genis, büyük ve teknolojik mekanizasyon uygulanmaktadir.
Makine ile Kuluçkaciligin Yararliklari
1. Temiz ve otomatik olarak çalismalari ile külfetten insan gücünden tasarruf saglarlar.
2. Iyi damizlik ve kuluçkalik yumurtalardan çok yüksek randimanli ve saglikli civciv üretimi almakla kazanç artar. Bunu da kuluçka makinesi ile saglamak mümkündür.
3. Özellikle damizlik irk ve civcivler iklim ve yetistirme ortamlarina en uygun olarak üretilir. Bütün yil boyu civciv üretilebilir .
4. Yumurta veya etlik civciv üretimi ihtiyaç oraninda yapilarak pazarlama zorunluluklarini, darlik veya asiri bollugu önlemek olasidir.
5. Her türlü hastalik ve parazitlerden korunmus civciv çikarilmasini ve üretimini saglar.
2
Kuluçkaciligi Etkileyen Faktörler
Çevre Faktörleri
Iyi kümes, iyi besleme, günes ve hareket yumurtalarin tohumluluk derecesini artirir. Tohumla yumurta elde etmek için en uygun kümesb sicakligi 19°C ’dir. Damizlik yumurtalar saglam bünyeli hayvanlardan alinmalidir. Damizlik tavuklar iyi beslenmeli rasyonlarina mutlaka kaliteli mineral madde ve vitamin premiksi kullanilmalidir.
Kuluçkalik Yumurtalarin Muhafazasi
Temiz yumurta alabilmek için folluk içine serilecek yataklik yumusak, kuru, tozsuz, küfsüz ve nem çekici özellikte olmalidir. Kirli ve yas almamalidir. Normalde kuluçkalik yumurtalar günde en az 4 defa, yüksek ve düsük sicakliklarinda 5-6 defa toplanmalidir.
Yumurta muhafaza odasi iyi havalandirilmalidir. Yumurtalar direkt günes isigi gelmeyen los bir odada muhafaza edilmelidir.Damizlik yumurtalar sarsilmamalidir. Çünkü sarsilma sonucu sariyi ortada tutan salaza koparak yumurta sarisinin ve akinin gevsemesine sebep olur.
Kuluçkalik Yumurtalarin Dezenfeksiyonu
Kuluçkada hastalik etmenleri ile bulasmis yumurta bulunursa, diger yumurtalarin ve çikan civcivlerin de hastalik etmenleri ile bulasma ihtimali ortaya çikar. Toplanan yumurta bir defada alacak bir dolap yapilir, dolap içine yumurtalar konur ve yumurtalar fümigasyon tabi tutulur. Fümigasyon süresi 20 dakika olmalidir. Yumurtalar açik tel sepetlerde fümige
edilebilir. Bu tür dezenfeksiyon sonucu çikis gücünün %5 daha fazla oldugu görülmüstür. Dezenfeksiyonun yeterli olabilmesi için fümigasyon odasinin 1m hava hacmine 35 cc %37’lik formaldehit ve 18 gr potasyum permanganat hesaplanmali, oda sicakligi 20-24°C olmali ve %75 rutubetli ortamda 20 dakika devam
etmelidir.
Kuluçkalik Yumurtalarin Özellikleri
Genç tavuklarda ilk 40 günlük, tüy dökümünden çikmis tavuklarin ilk 5 günlük yumurtalari kuluçkada kullanilmamalidir. Yeni horoz katilmis sürülerden en erken 7 gün ortalama 10 gün sonraki yumurtalar kullanilir. Depoda 3 hafta kadar bekleyen yumurtalar civciv çikarma kabiliyetini kaybetmese de verim çok düsük olur. En iyi netice en fazla 7 gün bekleyen yumurtalardan alinir.
Çatlak, kirik, pis, ince kabuklu, içinde kan pihtisi olan, yikanmis bogumlu, dalgali pürüzlü, çok uzun, yuvarlak ve çikintili yumurtalar kuluçkada kullanilmamalidir. Yapilan arastirmalar anormal yumurtalardan %33.8 nispetinde civciv alinirken, normal yumurtalardan % 80’nin üzerinde civciv alindigi ve normal yumurtalarin randimani % 70-75 etkilendigi tespit edilmistir
Kuluçka Odasi Çevre Kosullari
Kuluçka makinesinin bulundugu oda sicakligi 18-20°C arasinda olmalidir. Odanin nispi nemi %50 olmalidir. Sicakligin 22°C’den fazla olmasi istenmez. Yumurta konmadan önce kuluçka makinesinin gerekli bakimi yapilmalidir. Yumurtayi koymadan 3 gün önce makine çalistirilmali, sicaklik, rutubet ve havalandirma ayarlanmalidir. Günes isinlari dogrudan makineye ve civcivlere gelmesi engellenmelidir.
Kuluçka Makinesi Çevre Kosullari
Kuluçka makinesinin çerce kosullari dört temel prensibe dayalidir. Bunlar, isi, nem, havalandirma ve çevirmedir. Isi: Gelisim isisi 37.8- 38.0°C olmalidir. Inkübatörlerde (Ön gelisme) sicaklik derecelerindeki
degismelerin önerilen sicaklik degerlerinin disina çikmasiyla emriyonal büyüme ve gelismede bazi aksakliklar meydana gelir.
Nem: Gelisme bölümünde nispi nem %55-60, islak termometre 82-86°F olmalidir. Inficar çikis bölümünde nispi nem % 70-74, islak termometre 92-94°F olmalidir. Nem azligi 18. günden önceki ölümlere, nem fazlaligi ise 18. günden sonraki ölümlere neden olur.
Havalandirma:
1000 yumurta için 57 m temiz havaya ihtiyaç vardir. Bunun için kuluçka odasi iyi havalandirilmalidir.
Gelisim kisminda hava deliklerinin ¼ açilmalidir. Çikis kisminda ise hava deliklerinin tamami açilmalidir. Kuluçka makinesinde oksijen %21, CO %0.3-0.4 olmalidir. Kuluçkada yumurta tarafindan emilen oksijenin takviyesi ve yeni yumurta tarafindan üretilen CO ve su buharinin atilmasi için havalandirma gerekir.
Ön gelisme ve çikis makinelerinde bulunan fan vb düzenekler havalandirmayi saglar.
Gelisen embriyonun yumurta kabuguna yapisarak ölmesini engellemek için, yumurtalarin Inkübasyon sirasinda 19.güne kadar düzenli olarak çevrilmesi gerekir.Yumurtalar 45° saga ve 45° sola çevrilerek toplam 90° çevrilirler.Çevirme islemi iki saate bir veya günde en az 6 defa yapilmalidir.(
Çikis: Inkübasyon periyotlari tamamlanan yumurtalar çikis makinelerine, kuluçka süresinden türlere göre 2-3 gün önce konulur.Çikis makinesinde sicaklik daha düsük ve oransal nem biraz daha yüksektir.
kuluçka süreleri ve optimum çevre kosullari şunlardir
· BN : Bagil nem, t: Sicaklik
Tavuk Hindi Ördek Kaz Bildircin keklik sülün
Kuluçka süresi(gün) = 21 28 28 28-34 17 24
Ön gelisme süresi (gün)= 18-19 25 25 25-31 14-15 21
Çikis süresi (gün) = 2-3 3 3 3-4 2-3 3
Ön Gelisme (t, oC) = 37.6 37.4 37.5 37.4 37.4 37,5
Ön gelisme (%BN) = 50-60 50-60 50.60 50-60 50-60 50-60
Çikista (t, oC) 37.2 36.9 37.1 36.9 37.2 37,2
Çikista (%BN) 70-80 70-80 70-80 70-80 70-80 70-80
Kuluçka süresi kanatli hayvan türüne göre degismekle birlikte bu süre tümünde iki asamaya ayrilmaktadir. Birinci asama “ Ön gelisme” , ikinci asama “Çikis” olarak adlandirilmaktadir. Ön gelisme asamasinda yumurtalarin çevrilmesi zorunlu iken daha kisa gerektiren ikinci asamada yumurtalarin çevrilmesine gerek yoktur
Kuluçka süresinin gerek gelişim ve gerek çikiş bölümünde uygulanmasi gerekli dört temel prensibi vardir. Bu temel prensipler:
1- Isi
2- Nem
3- Havalandirma
4- Çevrilme
Şimdi bunlari birer birer inceleyip özelliklerini anlatalım.
1-Isi
Döllü bir yumurtanin canli varlik haline dönüşümünde en önemli özellik isidir. Makinenin isitilma sistemi ne olursa olsun degişmeyen ve uyulmasi gereken tek esas, ortalama isinin düzenli olarak yumurtadaki embriyoya iletilmesidir. iletilecek ortalama isi 37.8ºC (99.7-100 F) dir. Normalin üstündeki yüksek isi 42ºC, normalin altindaki isi 35ºC olarak kabul edilir. Bu durumlarda uzun süre kalan yumurtalarda embriyo ölümleri fazla olur.
Kuluçkanin en nazik devresi embriyonun en genç ve körpe devreleridir. Bu devredeki yüksek isi çok tehlikelidir.
2-Nem
Belirli sicakliktaki havada bulunan belirli miktardaki sudur. Gurk tavuk altindaki yumurtada bu olay yaratici tarafindan düzenlenir, ancak makinelerdeki ortamin çok farkli olmasi nem düzenlemesini gerekli kilmaktadir. Makinelerde sicak hava bir akim yaptigindan yumurta yüzeylerini yalayarak geçerken yumurta bünyesindeki suyu buharlaştirarak emer ve yumurtalarin pişmesine yol açar. Dokularda azalmiş olan su embriyonun ölümüne neden olur. Makinelerde yumurta bünyesindeki suyun buharlaşmasina meydan vermemek için makine içindeki isinmiş kuru havanin su ile nemini yükseltip homojen halde dagilmasini sa?lamak gerekir. Gelişim bölümünde nemin 82-85 F olmasi istenir bu % 50-55 bagıl neme tekabül eder. Çikiş devresinde nem 92-95 F olup % 75-80 bagil neme tekabül eder.
3-Havalandirma
Makineler her ne şekil ve tipte yapilmiş olursa olsun kuluçkanin ve kuluçka makinelerinin temel prensiplerinden biride havalandirmadir. Bütün canlilar gibi kuluçkaya konulmuş ve yumurta içinde gelişmekte olan embriyonunda taze havaya ihtiyaci vardir. Kuluçka makinelerinin havalandirilmasi, embriyonun gelişmesine lüzumlu havadaki oksijen ile beraber, embriyonun solunumu sonucu oluşan karbondioksitin zararli duruma gelmemesi için gereklidir. Solunum bir gaz degişimidir, yumurta kabugundaki gözenekler ile bu gaz degişimini yumurtadaki hava boşlugu ve Allantois yapar. Havalandirmada güvence siniri 1000 kisim havada 3 kisim karbondioksittir.
4- Yumurtalarin Çevrilmesi
Yumurtalarin çevrilmesi dördüncü temel prensip olup, bunun üç önemli nedeni bulunmaktadir :
• Çevirmek suretiyle yumurta yüzeyindeki isi farkinin giderilmesi Embriyonun ilk gelişme döneminde ruşeym torbasinin (disk) daha sonralarinda embriyonik zarlarin kabuk zarlarına veya bu zarlarin birbirlerine yapişmalarini önlemek için gereklidir.
• Döllü yumurtalarin yaklaşik %25’ inde kuluçkaya konulduklarinda Ruşeym ekseni yanliş durumda bulunmaktadir. Bu hatalar çevrilme ile düzeltilir.
• Yumurtada oluşan civciv, kuluçkanin 12-13’üncü gününe kadar yumurtanin büyük çapina dik olarak bulunur. Bundan sonraki gelişmede büyük çapina paralel bir dogrultu alir, kafasi hava boşlugu tarafina döner. Aksi halde ölümüne neden olur. Bu olay çevrilme ile saglanir.
Kuluçka için Yumurta Alirken Nelere Dikkat Etmeliyizi
Kümes ve Tavuklar : Bu yumurtalarin geldigi kümesler saglikli, temiz Folluk tipleri nedeni Tavuklarin beslenmesi iyi mi Tavuklar yaşli mi genç mi Aşilari yapilmiş mi
Yumurta toplanirken : Yumurtalari nasil topluyorlar Uzun süre follukta bekliyor mu? Hemen toplaniyor mu ? Dezenfekte ediliyor mu? Temizleniyor mu ?
Yumurtanin kalitesi : Kaliteli yumurtadan kaliteli civciv çikar. Onun için kuluçkaya girecek yumurtalarin aşagidaki özellikleri taşimasi gerekir.
a- Hangi irktan tavuga ait ise, o irkin renk ve şeklini taşiyan yumurtalar olmalidir.
b- Döllü yumurtalar olmalidir.
c- Hastaliksiz sürüden alinmaladir.
d- Küçük olmamali, 55-65 gram arasinda bulunmalidir.
e- Biçimi bozuk olmamalidir.
f- Parlak olmalidir. Kabugu ince veya kalin, çatlak, pürüzlü olmamalidir. Yikanmiş yumurta kuluçkada kullanilmaz.
g- ikinci verim yilindaki tavuk yumurtasi istenmez. Genç tavuklarin ilk 40 günlük yumurtalarida kullanilmaz.
h- Taze olmalidir, 7 günlügü aşmamalidir.
i- Hava boşlugu küt uçta olmali, içinde lekesi bulunmamalid?i.
j- Yumurtalar viyollere küt uçlari yukari gelecek şekilde konmuş olmalidir.
Kuluçka Makinelerinde Dezenfekte Esaslari:
Kuluçkacilikta iyi randiman almanin ve hastaliksiz, sihhatli civciv elde etmenin ön şarti makinelerin temizliii ve iyi dezenfekte edilmeleri ile mümkündür.
Yeni çaliştirilmaya başlayan bir makine içine yumurta konulmadan mutlaka dezenfekte edilmelidir. Ayri civciv çikiş kismi olan makineler ise her parti civciv çikişindan sonra temizlenip dezenfekte edilmelidir. Tavuk hastaliklarinin pek çogunun bulaşici oluşu ve bazi hastalik mikroplarinin yumurtanin kabugu ve içine yerleşebilmesi bu önemi art?rmaktad?r. Bunun için dezenfekte şartt?r. Kuluçka makinelerinde civciv çiktiktan sonraki temizlik son derece önemlidir. Makine içinde her hangi bir bulaşici hastalik söz konusu ise inficar tablalarina ince tülbent bezi serilir. Bu konan bezin ince kabuk ve pisliklerin diger tablalara bulaşmamasinda çok faydasi olur. Civcivler çiktiktan sonra bütün kabuklar ve tablalar dişari alinmali makine içindeki ufak civciv tüyleri elektrikli süpürge vasitasiyla emilerek temizlenmelidir. Daha sonra makine içi sodali ve sabunlu su ile silinmeli ve daha sonra da diger dezenfektan maddelerle tekrar dezenfekte edilmelidir. Bütün civciv tablalari ayni muameleye tabii tutulmalidir.
Kuluçkacilikta en iyi dezenfekte tarzi fümigasyondur. Fümigasyon usulünde gaz haline gelmiş olan mikrop öldürücü aktif maddeler en kiyi ve köşelere kadar girerek beklenilen yarari tam anlami ile saglar.
